(VNGL – Thời đàm). Năm 2025, Chính phủ xác định là thời điểm quyết định giải quyết dứt điểm những tồn tại của tàu cá vi phạm IUU (hoạt động đánh bắt cá trái phép, không báo cáo và không theo quy định) với các nhiệm vụ cụ thể đối với từng bộ, ngành và địa phương trên tinh thần “6 rõ” (rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ kết quả). Từ đây đã tạo ra sự chuyển động mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị, lan tỏa đến cấp cơ sở, nơi trực tiếp quản lý đội tàu và ngư dân nhằm chấm dứt hoàn toàn vi phạm IUU, nhất là tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài và tàu cá “3 không”, để khôi phục uy tín và vị thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.
Ngày 23.10.2017, Ủy ban Châu Âu (EC) cảnh báo thẻ vàng đối với các sản phẩm hải sản khai thác của Việt Nam với lý do chưa kiểm soát được hoạt động khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định; công tác quản lý nghề cá ở Việt Nam chưa tương đồng với quản lý nghề cá trong khu vực và thế giới, đặc biệt là chưa đáp ứng được các quy định về truy xuất nguồn gốc sản phẩm hải sản khai thác của EC.
Sau 8 năm bị áp thẻ vàng, ngành thủy sản Việt Nam chịu thiệt hại nặng nề: xuất khẩu sang EU sụt giảm, mất vị thế cạnh tranh, ảnh hưởng đến sinh kế của hàng triệu người, cơ hội tận dụng ưu đãi Hiệp định Thương mại Tự do Liên minh châu Âu – Việt Nam bị bỏ lỡ; uy tín, chất lượng sản phẩm trên trường quốc tế cũng theo đó bị sụt giảm. 8 năm, qua bốn đợt thanh tra của EC, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực thay đổi. Ngay trong năm 2017, Quốc hội đã ban hành Luật Thủy sản và hàng loạt văn bản; thành lập Ban chỉ đạo quốc gia chống hoạt động IUU; tăng cường lắp đặt VMS (thiết bị giám sát hành trình) trên tàu cá; hỗ trợ ngư dân theo dõi vị trí, lộ trình, ngư trường khai thác, nhập nhật ký, theo dõi hiệu quả khai thác, giúp tối ưu chi phí cho mỗi chuyến ra khơi. Công tác xác nhận nguồn gốc thủy sản tại các cảng cá được thực hiện; việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hoạt động IUU đã mạnh tay hơn…
Khai thác hải sản xa bờ là thế mạnh của tỉnh Gia Lai. Nhiều năm qua, tỉnh đã chỉ đạo quyết liệt triển khai khắc phục những tồn tại như hoàn thành việc cấp đăng ký cho tàu cá “3 không”; lắp đặt thiết bị giám sát hành trình cho tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên; kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ tàu cá xuất, nhập cảng; công tác truy xuất nguồn gốc thủy sản, xác nhận, chứng nhận sản phẩm thủy sản khai thác…
Tồn tại lớn nhất trong chống khai thác IUU ở Gia Lai từ nhiều năm trước là việc quản lý tàu cá như tàu vi phạm vùng biển nước ngoài, tàu mất kết nối thiết bị giám sát hành trình; xóa đăng ký đối với tàu chìm, tàu hư hỏng; tàu cá hết hạn giấy phép đăng ký nhưng chưa có hình ảnh minh chứng hoặc chưa xác định được vị trí neo đậu…
Thực hiện quyết tâm của Chính phủ, tỉnh Gia Lai đã triển khai chiến dịch tổng lực từ tỉnh đến từng xã, phường nhằm siết chặt công tác quản lý đến từng con tàu, từng vị trí neo đậu. Gia Lai là tỉnh đầu tiên đã đưa vào vận hành hệ thống cảnh báo thông minh đối với tàu cá mất kết nối, giúp phát hiện sớm nguy cơ vi phạm; hoàn thành đối soát cơ sở dữ liệu 5.752 tàu cá; triển khai các bước chuẩn bị chính sách hỗ trợ giải bản và chuyển đổi nghề; đồng thời kiểm soát nghiêm tàu neo đậu ngoài tỉnh, yêu cầu đưa toàn bộ về điểm neo đậu tập trung.
Tính đến tháng 12.2025, tỉnh đã hoàn thành 19/19 nhiệm vụ chống khai thác IUU trong tháng cao điểm, giữ vững kết quả kiểm soát tàu cá trên biển và không để phát sinh vi phạm nghiêm trọng. Một điểm sáng trong chiến dịch chống hoạt động IUU của Gia Lai là mở lớp đào tạo thuyền trưởng, máy trưởng cho hàng trăm ngư dân, giúp họ nâng cao năng lực khai thác và thay đổi tư duy từ “khai thác bằng mọi giá” sang “khai thác có trách nhiệm”.
Cùng với việc siết chặt kiểm tra xuất bến, tỉnh cũng đã triển khai hỗ trợ sinh kế cho các tàu không đủ điều kiện hoạt động theo Nghị quyết 10/2025, góp phần ổn định đời sống ngư dân và duy trì hiệu quả công tác chống khai thác IUU. Công tác truyền thông cũng được đẩy mạnh, thông điệp về chống khai thác IUU được truyền tải liên tục, đa chiều, giúp người dân hiểu rõ hơn về hậu quả của vi phạm. Đặc biệt là ứng dụng công nghệ để quản lý tàu cá. Việc kết nối dữ liệu từ nền tảng dân cư quốc gia (VNeID) với hệ thống nghề cá quốc gia (VNFishbase), hệ thống giám sát hành trình (VMS), hệ thống truy xuất nguồn gốc (eCDT)… đã tạo nên một mạng lưới kiểm soát chặt chẽ, đồng bộ.
Không còn cảnh “tàu cá mất tích”, “tàu không rõ chủ”, “tàu hoạt động ngoài tỉnh không ai biết”,… mỗi con tàu hoạt động khai thác trên biển Gia Lai giờ đây đều có “hồ sơ điện tử” rõ ràng, được cập nhật liên tục, giúp lực lượng chức năng dễ dàng theo dõi, kiểm tra và xử lý khi cần thiết. Về lâu dài, lãnh đạo tỉnh cũng đã yêu cầu Sở Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với các sở, ngành liên quan khẩn trương hoàn thiện Đề án phát triển thủy sản bền vững trên địa bàn tỉnh để triển khai thực hiện. Trong đó, hết sức quan tâm đến việc đầu tư xây dựng, nâng cấp các cảng cá, các trung tâm hậu cần nghề cá; huấn luyện, đào tạo nghề cho ngư dân và đầu tư đóng mới tàu cá hiện đại… nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nghề cá trong giai đoạn mới.
Đợt kiểm tra thứ 5 của EC với kỳ vọng lớn Việt Nam sẽ được gỡ thẻ vàng thủy sản đang rất gần. Bằng chiến dịch tổng lực, Gia Lai chắc chắn sẽ góp phần đáng kể cho thắng lợi chung của cả nước!
DƯƠNG HIẾU
