(VNGL – Tản văn). Trời chuyển mùa, tôi hơi ngỡ ngàng trước sự thay đổi đột ngột của thời tiết. Mới hôm qua thôi, nắng hãy còn vàng ươm trên mái hiên. Ấy vậy mà chỉ sau một đêm, không khí lạnh đã lẻn về, nhẹ như một cái chạm khẽ của mùa đông. Ngoài trời, mưa nhỏ hạt, mấy đám mây và làn sương mù vờn quanh đỉnh núi trước nhà. Không gian một màu ẩm ướt và cái lạnh len lỏi vào người làm tôi bỗng thèm được ngồi nơi chái bếp của má, thèm cảm giác ấm áp khi hơ đôi bàn tay bên bếp than cời.
Ở thôn quê, chái bếp là gian nhà nhỏ, được dựng phía sau nhà chính hoặc bên hông nhà ngang, là nơi nấu nướng, chứa củi hay mấy thứ đồ lặt vặt của gia đình. Chái bếp trước đây, ông bà dựng bằng vách đất, lợp tranh. Khi chúng tôi lớn hơn một chút, ba thay bằng gian bếp xỏ gạch, còn bây giờ là bếp xây và lợp mái ngói.
Chái bếp nhỏ thôi, vách tường gạch cũ kĩ, lấm lem tro bụi, vậy mà ấm lạ. Đều đặn mỗi ngày, gà vừa cất tiếng gáy, má đã dậy nhóm lửa, ngọn lửa con nhảy tí tách dưới mấy gộc tre khô, mùi khói quyện hơi sương cay sè mắt. Mùi khói – cái mùi ngai ngái, nồng nồng cứ len vào tóc, vào áo, vào da thịt rồi đọng mãi trong ký ức của mỗi người, dù có đi xa cũng chẳng thể nào quên được. Những buổi sớm mai, tôi thích ngồi bó gối nơi góc bếp, nhìn từng làn khói mỏng vờn quanh, tràn qua kẽ ngói, rồi bay là đà trên mấy bụi chuối nơi góc vườn trước khi hòa vào màn sương bảng lảng nơi bụi tre. Cảnh vườn nhà những lúc ấy sao trong trẻo và bình yên quá đỗi.
Chiều xuống, khi ánh nắng cuối ngày vắt qua hàng cau, rọi vào sân nhà những vệt vàng loang lổ, trong chái bếp đơn sơ, má loay hoay chuẩn bị cơm tối. Tiếng củi khô nổ lép bép nghe giòn tan như tiếng cười của em gái. Má lom khom bên bếp, đôi tay thoăn thoắt nhóm, quạt, ánh lửa hắt lên khuôn mặt rám nắng, soi rõ từng giọt mồ hôi lấp lánh. Mỗi khi gió thổi ngược vào bếp, khói nghi ngút cuộn vòng quanh rồi mới nhẹ nhàng bay ra sân, vẽ thành những đường mềm mại trên nền trời tím sẫm. Khi làn khói chiều đã bay cao, ánh hoàng hôn ngoài ngõ nhạt dần, cũng là lúc cả nhà quây quần bên mâm cơm nơi chái bếp. Mùi khói rơm cay cay hòa với mùi cơm gạo lúa mới, mùi cá đồng má kho tạo thành thứ hương vị vừa dân dã vừa ấm lòng. Bữa cơm quê bình dị nhưng trong mỗi món ăn là sự chắt chiu của má, sự nhọc nhằn của ba, là niềm vui của cả nhà sau một ngày dài. Những bữa cơm ấy đã dạy tôi hiểu thế nào là yêu thương, sum vầy.
Bốn mùa đi qua, chái bếp của má vẫn vậy, vẫn nép mình lặng lẽ bên hiên nhà, mái ngói cũng đã sậm màu thời gian, khói bếp mỗi sớm, mỗi chiều vẫn đều đặn bay lên. Má chưa bỏ bếp bữa nào. Má vẫn thường bảo: “Có lửa là có ấm, con à! Dù không nấu nướng gì, con cũng nhớ đặt lên bếp ấm nước”. Từ chái bếp đơn sơ ấy, những niêu cơm, những nồi canh cua, đĩa kho quẹt ấm áp đã đưa chúng tôi đi qua bao tháng ngày gian khó mà trưởng thành.
Các cụ quê tôi thường bảo khói bếp là hồn quê, hồn nhà. Quả thật, chái bếp là nơi ấm nhất ngôi nhà, nơi lưu giữ những điều bình dị mà sâu nặng nhất trong ký ức tuổi thơ mỗi người. Bởi vậy, tôi tin rằng, giữa dòng đời vội vã, trong lòng người con xa quê nào cũng giữ cho mình một “chái bếp riêng” – nơi ghi dấu những tháng ngày lam lũ mà yên bình, nơi ngọn lửa yêu thương luôn được nhen nhóm và chưa bao giờ nguội lạnh. Để rồi, mỗi khi mỏi gối chồn chân giữa chốn thị thành, ta lại tìm về với chái bếp xưa, về với mùi khói, mùi quê, mùi của những nhớ thương cứ vấn vương hoài chẳng dứt.
LÊ NGHI
