(VNGL – Bút ký). Sau những ngày mưa dầm dề, miền Trung bước vào một mùa nắng rất khác, mỏng, dịu và lặng lẽ phủ lên những làng quê còn loang lổ dấu bão lũ. Giữa bối cảnh ấy, trên khắp các vùng bão lũ của tỉnh Gia Lai, những người lính trong sắc áo xanh, lấm lem vôi vữa, đang khẩn trương dựng lại mái nhà cho dân. Họ đang thực hiện “Chiến dịch Quang Trung”, nơi mục tiêu không phải là trận địa ác liệt tiêu diệt đồn cứ nào, mà là dựng lại mái ấm và niềm tin cho người dân sau thiên tai…
Sắc xanh áo lính giữa làng quê
Từ ngày 16 đến 22.11, đợt mưa lũ lịch sử quét qua Gia Lai, để lại những con số khiến ai ai cũng bùi ngùi. Hơn 51.800 căn nhà bị ngập sâu, 32.629 căn nhà sập đổ, bị cuốn trôi hoặc hư hỏng nặng; trong đó có 674 căn nhà hư hỏng hoàn toàn buộc phải xây mới. Đằng sau những con số khô khốc ấy là hàng nghìn phận người chới với, là những gia đình phải bám víu tạm bợ trong nhà người thân, trong những căn lều tạm che mưa nắng qua ngày.
Ngày 30.11, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký ban hành Công điện số 234/CĐ-TTg, chính thức phát động và triển khai “Chiến dịch Quang Trung”, thần tốc xây dựng, sửa chữa nhà ở cho các hộ dân bị thiệt hại do thiên tai tại các tỉnh miền Trung. Tại Gia Lai, chiến dịch được triển khai với tinh thần khẩn trương, nghiêm túc. Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Anh Tuấn quán triệt tới các sở, ngành, địa phương, xem đây là “chiến dịch không có tiếng súng”, nhưng phải được tổ chức với quyết tâm cao nhất, thần tốc, hiệu quả nhất. Bởi mỗi ngày chậm trễ là thêm một ngày người dân sống trong bất an, lo lắng khi mùa mưa còn chưa đi qua. Ông đã chỉ đạo rõ ràng, mốc thời gian cụ thể, ấy là hoàn thành sửa chữa nhà ở trước ngày 31.12.2025, hoàn thành xây dựng nhà mới trước 31.01.2026.
Một ngày cuối đông, tôi trở lại Tuy Phước Đông, vùng đất từng oằn mình trong bão số 13 và những cơn lũ nối tiếp. Theo chân Trung tá Châu Văn Toàn, Chính trị viên phó Đồn Biên phòng Nhơn Lý, tôi đi dọc những con đường làng vừa quen vừa lạ. Nắng đổ xuống lành hiền. Trên những bờ ruộng, cỏ đã nhớm xanh trở lại. Cuộc sống đang cố gắng nối lại nhịp thường ngày. Giữa không gian ấy, nổi bật lên hình ảnh những “người thợ phụ hồ” khoác áo lính đang đẩy xe cát, trộn bê tông, khuân vác sắt thép, dựng giàn giáo… Anh Toàn nói, Đồn Biên phòng Nhơn Lý thuộc Ban Chỉ huy Bộ đội Biên phòng tỉnh Gia Lai, nhiệm vụ chính là quản lý, bảo vệ chủ quyền an ninh biên giới biển. Nhưng trong suốt thời gian qua, nhiệm vụ trọng tâm của đơn vị lại là giúp dân khắc phục hậu quả bão lũ. “Nhà nào khó quá, thiếu nhân lực, anh em chúng tôi tăng cường hỗ trợ ngay”, giọng anh Toàn chắc gọn.
Từ đơn vị anh, hàng trăm lượt cán bộ, chiến sĩ đã được huy động giúp dân. Những công việc nặng nhọc nhất như đào móng, đổ nền, cắt sắt, dựng trụ… đều có bàn tay người lính. Các chiến sĩ bộ đội biên phòng đã đi sâu, đi sát từng thôn xóm, nắm rõ hoàn cảnh từng hộ, ưu tiên những gia đình neo đơn, khó khăn nhất. Anh Toàn chia sẻ: “Đồn còn làm cầu nối vận động các nhà hảo tâm, mạnh thường quân hỗ trợ tiền và vật liệu, với tổng giá trị lên đến hàng trăm triệu đồng”.
Chúng tôi đến thăm căn nhà của ông Trần Văn Thái (sinh năm 1968), ở thôn Lạc Điền, là một trong những ngôi nhà bị sập hoàn toàn. Đứng trên nền đất cũ, ông Thái vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhắc lại cơn bão: “Bão 13 dỡ tung giàn tôn, rồi sau đó nước lũ lên nhanh, gió quật mạnh, sập luôn vách tường…”. Ông Thái theo gia đình về vùng đất này từ năm 1975. Năm 1984, đúng rằm tháng Mười, bão cũng từng làm sập căn nhà đầu tiên, phải một năm sau mới dựng lại được. Và đúng bốn mươi năm sau, căn nhà ấy lại bị thiên tai xóa sổ.
Người dân ở đây đã quen sống chung với lũ. Nhà nào cũng “thủ” sẵn một chiếc sõng để phòng nước dâng. Nhưng mùa bão lũ năm nay quá khắc nghiệt. Ngay sao bão dữ là lũ lớn, nước quá nhanh, lại kèm gió dữ… Mọi kinh nghiệm cũ đều trở nên bất lực. Vợ chồng ông Thái sống cùng cháu nhỏ, con cái làm lao động tự do, thu nhập bấp bênh. Việc dựng lại nhà gần như là điều không tưởng. Nhờ sự hỗ trợ của Nhà nước và các mạnh thường quân, gia đình ông được nhận 150 triệu đồng. Ông mạnh dạn vay thêm 150 triệu nữa để xây một căn nhà kiên cố hơn. “Điều xúc động nhất là trong lúc làm nhà, bộ đội đến giúp ngày công, các chiến sĩ rất nhiệt tình, không quản khó nhọc, chúng tôi hết sức biết ơn”, ông nói, giọng chùng xuống.
Trên thửa đất nhỏ nhìn ra cánh đồng còn loang lổ dấu nước, nền móng căn nhà mới của ông Thái đã hiện hình, vuông vức và vững chãi. Những trụ bê tông đang được đổ dở, chuẩn bị cho bức tường đầu tiên mọc lên từ đổ nát. Giữa công trường tạm bợ ấy, tôi gặp những người lính trẻ của Đồn Biên phòng Nhơn Lý và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh. Không ai bảo ai, họ vào việc như những người thợ lành nghề. Người cắt sắt, người đẩy xe cát từ con đường lớn len qua lối hẻm chật, người trộn bê tông, người khuân vác, lắp giàn giáo… Mọi động tác thuần thục, nhịp nhàng, bền bỉ.
Tại đây, tôi bắt gặp hình ảnh một chàng lính trẻ cúi mình đưa từng bao xi măng vào máy trộn. Vôi vữa bám trắng cả vạt áo, bụi phủ lên vai, lên tóc, nhưng gương mặt vẫn tươi rói, nụ cười hiền khô không hề tắt. Hỏi ra mới biết, em là lính của Đồn Biên phòng Nhơn Lý. “Em cũng là dân quê Tuy Phước. Được phân công về hỗ trợ bà con quê mình, em đi ngay…”, tân binh Phùng Thanh Toàn nói gọn, tự nhiên như một lẽ thường.
Ở công trường nhỏ ấy, tôi có một phút nhầm lẫn dễ thương khi thấy hai người lính trẻ mang áo cùng tên Trung Đức. Sớn sác, tôi ngỡ họ mặc chung áo nhau. Một người cười, đính chính: “Em họ Đặng, còn đồng chí kia họ Nguyễn anh ạ”. Đặng Trung Đức, Tiểu đội trưởng Tiểu đội 6, Trung đội 2, Đại đội 1, Tiểu đoàn 52, Trung đoàn Bộ binh 739 (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh), vừa trò chuyện vừa chỉnh lại máy trộn hồ cho đồng đội. Sau đợt hỗ trợ dân xây sửa nhà cửa này, Đức sẽ ra quân, khép lại hai năm quân ngũ. Nhưng lúc này, giữa làng quê sau bão, người lính trẻ vẫn lặng lẽ ở lại với công việc, ăn ở cùng dân, tự giữ kỷ luật như khi còn trong doanh trại. “Với chúng em, đây là một kỷ niệm đẹp trong đời lính, khi bộ đội chúng em làm được điều gì đó giúp đỡ bà con mình”, Đức thổ lộ.
Ươm lên những mái nhà
Trung tá Châu Văn Toàn cho biết, căn nhà của hộ ông Trần Văn Thái có diện tích khoảng 60 mét vuông. Suốt gần một tuần qua, cán bộ, chiến sĩ bộ đội biên phòng cùng lực lượng Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh đã thay nhau hỗ trợ thợ xây từng phần việc nặng nhọc nhất. Nếu thuận lợi, đến cuối tháng Giêng, ngôi nhà sẽ hoàn thành. Nhưng anh Toàn cũng trầm giọng nói thêm, trên địa bàn vẫn còn nhiều căn nhà sập hoàn toàn như vậy, trong khi việc tìm kiếm lao động xây dựng lúc này vô cùng khó khăn, bà con rất cần những bàn tay phụ giúp ngày công để kịp ổn định cuộc sống. Đi quanh thôn Lạc Điền, tôi nhận ra căn nhà ông Thái không phải là trường hợp cá biệt. Ở nhiều thửa đất khác, nền móng đang dần hiện lên, các tốp thợ chia nhau từng khoảng việc. Và ở đâu cũng thấy màu áo xanh quen thuộc của các chiến sĩ bộ đội, công an, hải quân… sát cánh cùng thợ xây, như thể đây là việc chung của cả làng, cả xóm sau bão.
Cũng tại Lạc Điền, trường hợp bà Nguyễn Thị Năm (sinh năm 1940) khiến tôi không khỏi day dứt. Căn nhà nhỏ nơi bà nương tựa cùng người cháu đã bị bão lũ cuốn sập hoàn toàn. Cháu bà là Trần Duy Tâm (sinh năm 1995), làm gara ô tô ở Quy Nhơn, chỉ mong dựng lại được một mái nhà để có chỗ thờ cúng cha và ông nội. Bà Năm bị tai biến, hiện đã được đưa lên Đắk Lắk để con cái tiện chăm sóc. Những người thợ đang làm nhà cho Tâm đều là bà con ruột thịt, đến với nhau bằng nghĩa tình hơn là tiền công. “Thiệt may là được Nhà nước quan tâm, bộ đội hỗ trợ nhiệt tình, mong cái nhà cháu Tâm sớm xong để nó có chỗ thờ cúng ông bà”, ông Nguyễn Đình Thân, người bà con của Tâm, chia sẻ. Nghe xong, Trung tá Châu Văn Toàn gật đầu chắc nịch: “Ngày mai tôi sẽ huy động thêm anh em hỗ trợ vận chuyển vật liệu, cố gắng để căn nhà sớm dựng xong cho em Tâm”.
Quê tôi cũng là một trong những địa phương chịu nhiều tổn thất sau bão lũ. Việc xây dựng, sửa chữa lại nhà cửa cho những hoàn cảnh khó khăn vì thế được các đơn vị liên quan quan tâm sâu sát, vào cuộc kịp thời. Có mặt tại nhà chị Mai Thị Hồng (sinh năm 1972), ở khu dân cư An Hòa, phường Bình Định, tôi thấy căn nhà từng đổ nát nay đã được thợ xây và nhóm bộ đội lên hai bức tường, dáng hình một mái ấm mới đang dần hiện ra giữa xóm nhỏ. Thiếu tá Nguyễn Hữu Hạnh, Trợ lý Dân vận của Lữ đoàn Pháo binh 40 (thuộc Quân đoàn 34), bắt tay tôi niềm nở. Anh cho biết, từ đầu tháng 12, đơn vị đã xuất quân hỗ trợ bà con xây dựng, sửa chữa nhà cửa. Tổ công tác gồm 60 cán bộ, chiến sĩ, trực tiếp hỗ trợ 6 trường hợp xây lại nhà trên địa bàn An Nhơn, trong đó phường Bình Định 1 nhà, An Nhơn Bắc 1 nhà và An Nhơn Đông 4 nhà. Riêng căn nhà của chị Mai Thị Hồng, tổ hỗ trợ do anh phụ trách gồm 8 đồng chí, miệt mài đào móng, xây tường từ ngày 13.12 đến nay, dự kiến sẽ bàn giao vào ngày 10.01 trong năm mới. “Ở lại với bà con, anh em chúng tôi được thương lắm. Người cho trái cây, người cho bánh kẹo, đồ ăn, bó củi, bao gạo… để bộ đội yên tâm giúp dân”, anh Hạnh nói, giọng hiền và ấm.
Giữa “công trường” lọt thỏm trong xóm nhỏ, tôi gặp Siu Tuân, chàng lính trẻ người Jrai, mới 22 tuổi. Em vừa đẩy xe hồ vừa cười, mồ hôi thấm ướt lưng áo. “Được giúp bà con, em vui lắm”, Siu Tuân nói, rồi ngập ngừng thêm, “vô lính ở Lữ đoàn Pháo binh 40 đã hai năm, quê em ở làng Plei Gok, xã Phú Thiện. Nhờ mấy đợt đi hỗ trợ thế này, em học thêm được nghề thợ hồ, mai mốt về làng có thể tự làm mấy công trình nhỏ cho nhà mình”. Giữa tiếng xẻng, tiếng bay trộn hồ, lời tâm sự mộc mạc ấy nhen lên chút ấm áp như những viên gạch đang được xếp dần thành mái nhà mới mang theo bao hy vọng.
Trao đổi với tôi, anh Lê Quốc Cường, Chủ tịch UBND phường Bình Định, cho biết: “Khi nắm được hoàn cảnh của chị Mai Thị Hồng, chúng tôi đã khẩn trương phối hợp với các đơn vị liên quan để xây dựng lại nhà ở cho chị sớm nhất có thể”. Tổng kinh phí xây dựng căn nhà là 120 triệu đồng, trong đó Nhà nước hỗ trợ 80 triệu đồng, phần còn lại do người thân và các nhà hảo tâm chung tay đóng góp. Do gia đình không đủ khả năng tự thi công, chính quyền địa phương đã kết nối một đội thợ thiện nguyện xây dựng căn nhà theo tiêu chuẩn kiên cố, đầy đủ các không gian sinh hoạt cơ bản.
Ngôi nhà mới không chỉ giúp gia chủ có nơi trú ngụ an toàn mỗi mùa mưa bão, mà còn là chỗ dựa cho đời sống thường nhật được yên ổn hơn. Chị Mai Thị Hồng sống một mình, nhớ nhớ quên quên, nhưng khi nhắc đến căn nhà đang xây, chị vẫn nhớ rất rõ điều mình mong mỏi. Chị nói, chỉ mong nhà sớm xong, để có chỗ đàng hoàng thờ anh Sáu và má cho chu đáo. Lời chị nói khiến tôi lặng đi…
Chiều xuống chậm trên những ngôi làng vừa qua bão lũ. Tiếng trộn bê tông thưa dần. Những người lính thu dọn dụng cụ, rửa tay bên bờ giếng. Mai này, họ sẽ trở về đơn vị, tiếp tục nhiệm vụ canh giữ biên cương, biển đảo hay hoàn thành nghĩa vụ ở doanh trại. Nhưng những mái nhà họ dựng lên sẽ còn ở lại rất lâu, như một phần ký ức ấm áp của làng quê sau mùa bão lũ kinh hoàng.
Niềm vui đầu tiên đã kịp đến vào sáng 17.12. tại xã Ngô Mây, Quân đoàn 34 phối hợp cùng chính quyền địa phương tổ chức khánh thành, bàn giao ngôi nhà mới cho bà Tô Thị Sửa (thôn Chánh Hội). Đó là căn nhà đầu tiên hoàn thành trong “Chiến dịch Quang Trung” tại tỉnh Gia Lai, một dấu mốc nhỏ nhưng ấm áp giữa những ngày sắp chuyển sang xuân. Mái nhà mới giản dị, không cầu kỳ, song vững chãi và đủ che chở, như một lời nhắn gửi hy vọng cho hàng trăm gia đình khác đang kiên nhẫn chờ đến lượt mình.
“Chiến dịch Quang Trung” vẫn đang được triển khai khẩn trương, và từ những đổ nát sau bão lũ, các mái nhà mới sẽ lần lượt được “ươm” lên, nhen lại hơi ấm đời thường khi mùa xuân đang chậm rãi trở về…
ĐỨC LINH
