(VNGL – Mỹ thuật). Sinh ra ở Bình Định và lớn lên giữa khoảng trời mênh mang của Gia Lai, Trần Ngọc Linh mang theo mình hai khí chất tưởng chừng đối lập mà lại hòa quyện tự nhiên: sự rắn rỏi của miền đất võ và độ lặng sâu của cao nguyên. Đất Gia Lai – với những triền đồi mở rộng, những buổi chiều gió đi qua rừng thông, và nhịp sống không cần vội – dường như đã gieo vào Linh một nền tảng tinh thần bền bỉ. Từ đó, trong tranh cô luôn có thứ ánh sáng vừa dịu vừa mạnh, lặng mà không tắt, như một nội lực âm thầm đi cùng năm tháng.
Tôi gặp Linh trong một cuộc trò chuyện tình cờ giữa những bận rộn đời sống. Chúng tôi nói về nghệ thuật như hai người xa lạ có chung một mối quan tâm, cho đến khi cô nhắc về Bình Định và Gia Lai bằng giọng kể chậm, trầm, như mang theo cả gió và nắng của miền cao nguyên. Khoảnh khắc nhận ra đồng hương khiến câu chuyện rẽ sang một hướng khác – nơi những chia sẻ về sơn, về vàng son, về đời sống nghệ thuật không còn là xã giao, mà trở thành kinh nghiệm sống – nghề – sáng tạo, chân thành và đáng quý.
Trần Ngọc Linh sinh năm 1987, hiện sống và làm việc tại TP.HCM. Tốt nghiệp Khoa Sơn mài – Đại học Mỹ thuật TP.HCM, Linh sớm chọn con đường đi sâu vào chất liệu truyền thống. Những năm tháng được học hỏi trực tiếp từ hai họa sĩ Nguyễn Lâm và Hồ Hữu Thủ đã giúp cô xây dựng nền tảng kỹ thuật vững vàng, đồng thời hình thành một thái độ nghiêm cẩn với chất liệu – điều không thể thiếu nếu muốn đi xa với sơn mài.
Trần Ngọc Linh đã từng có triển lãm cá nhân đầu tiên cách đây sáu năm; đó là dấu mốc mở ra hành trình đi sâu vào sơn mài như một đời sống nội tâm, chứ không chỉ là kỹ thuật. Khi ấy, người xem đã nhận ra một trực giác mạnh trong cách cô tổ chức lớp sơn và điều tiết bề mặt. Cảm xúc còn giữ lại sự dè dặt, nhưng dấu hiệu quan trọng đã rõ: Linh không làm sơn mài như một thao tác trang trí; cô xem nó là nơi tinh thần trú ngụ và tự bộc lộ.
Sáu năm sau, với triển lãm thứ hai – Âm sắc vàng son – Linh cho thấy một bước trưởng thành rõ rệt. Sáu năm không dài, nhưng đủ để một nghệ sĩ lớn lên nếu họ thật sự sống cùng chất liệu. Linh không còn tìm cách “điều khiển” sơn mài theo ý mình; trái lại, cô để sơn mài dẫn dắt. Sự chuyển dịch này không ồn ào mà chậm rãi, chắc chắn – như ánh vàng chỉ lóe lên sau những lượt mài đủ sâu và đủ tĩnh.
Trong tâm niệm nghề nghiệp của mình, cô nói:“Dấn thân vào sáng tạo là mang bản tâm thanh tịnh hòa vào hiện tại, để tìm ra vẻ đẹp vốn đã hiện hữu trong tâm hồn mình”. Câu nói ấy cho thấy rõ cách Linh làm việc: lặng lẽ, bền bỉ, và luôn giữ một sự tự trọng nghề rất hiếm ở những người trẻ đi cùng chất liệu truyền thống.
Trong tranh Linh, sơn mài là câu chuyện của ánh sáng và thời gian. Mỗi lớp sơn là một nhịp thở; mỗi lần mài là một cuộc đối thoại giữa người nghệ sĩ và phần sâu thẳm nhất trong mình. Sơn mài không dung chứa sự vội vã. Nó đòi hỏi sự lặp lại kiên nhẫn – nhưng không cơ giới – mà là những biến thiên tinh tế của cảm xúc qua từng lớp. Vì vậy, sơn mài trong tranh Linh không chỉ là bề mặt vật chất; nó là một không gian tinh thần, nơi ký ức cao nguyên, sự lặng trầm của miền gió và bản năng nghệ sĩ tích tụ rồi dần hé mở.
Ở triển lãm lần này, điều gây ấn tượng mạnh là cách cô tổ chức những mảng lớn. Nếu trước đây các mảng màu còn giữ ranh giới an toàn, thì nay chúng mở ra thành những trường lực lan – tràn – thở. Sự phóng khoáng ấy không đến từ bút pháp bột phát, mà đến từ độ sâu của chất liệu: từ nhiều lớp phủ – mài – quan sát – điều chỉnh, rồi lại lặp lại với một kỷ luật mềm và bền, như cách người cao nguyên kiên nhẫn với nương rẫy và mùa màng.
Ba sắc độ chủ đạo – đỏ, vàng, đen – vận hành như ba trục cảm xúc. Đỏ mang hơi ấm ký ức, vàng ngân như nhịp thở của niềm tin, đen là nơi trú của những im lặng. Những đường mài thấu lớp tạo hiệu ứng địa tầng – dấu vết thời gian hiếm gặp khi sơn mài bước vào trừu tượng hiện đại. Bề mặt ở đây không chỉ “đẹp” ở thị giác, mà còn gợi ra cảm giác về những lớp đời sống nằm sâu, đang được chậm rãi mở ra.
Cách Linh sử dụng vàng son cũng rất riêng. Nhiều nghệ sĩ trẻ dễ xem vàng như một yếu tố để phô diễn bề mặt. Nhưng ở Linh, vàng là hơi thở dịu. Nó xuất hiện ít nhưng chuẩn xác, như nhịp nghỉ trong một bản nhạc – vừa đủ để người xem dừng lại, rồi bước sâu hơn vào thế giới nhiều tầng của sơn mài. Vàng ở đây không “khoe”, mà “ngân”; không “đánh bóng”, mà mở chiều sâu.
Trong loạt tác phẩm mới, Linh chuyển dịch từ biểu hình sang trừu tượng cấu trúc. Sen, tuồng – những đề tài vốn dễ rơi vào mô tả – qua tay cô được chưng cất thành ánh sáng và nhịp điệu. Người xem không còn bắt gặp cánh sen hay mặt nạ tuồng cụ thể, mà gặp tinh thần của chúng: một dạng trừu xuất vượt khỏi hình thức để chạm tới ký ức văn hóa và nhịp sống nội tâm.
Triển lãm Âm sắc vàng son khai mạc ngày 22.11.2025 tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM, giới thiệu gần 70 tác phẩm thực hiện trong giai đoạn 2020 – 2025 – một khối lượng lao động lớn đối với sơn mài. Mỗi tác phẩm là một tầng thời gian, là chuỗi vòng lặp của kiên nhẫn và tình yêu nghề. Và ngay trong những ngày mở cửa đầu tiên, triển lãm đã đón một tín hiệu đẹp: sáu tác phẩm hữu duyên được các nhà sưu tập chọn mua, như một sự đồng cảm thầm lặng nhưng rõ ràng dành cho hành trình bền bỉ của nghệ sĩ.
Linh không vẽ nhanh; cô vẽ đều. Và quan trọng hơn cả: cô vẽ sâu – sâu vào chất liệu, sâu vào tư tưởng, sâu vào chính mình. Chính sự bền bỉ ấy cho thấy Linh đang đi đúng con đường: con đường đòi hỏi nền tảng học thuật, bản năng sáng tạo và một nội lực đủ mạnh để đối thoại với chất liệu nhiều thử thách.
Là người con của Bình Định – Gia Lai, Linh mang khí chất miền gió vào tranh. Nhưng tiếng nói nghệ thuật của cô đã vượt khỏi biên độ quê hương để hiện diện như một đóng góp chân thực, lặng sâu và giàu bản sắc cho mỹ thuật đương đại Việt Nam. Với người Gia Lai, đó cũng là một niềm vui nhỏ mà ấm: cao nguyên không chỉ nuôi dưỡng một tuổi thơ, mà còn gieo một nội lực nghệ thuật bền lâu – để rồi từ nơi gió thổi bốn mùa, những lớp sáng ấy đi xa.
NĐK LÊ TRỌNG NGHĨA
