(VNGL – Văn trẻ). Ở quê tôi, để trỉa đậu người ta thường có nhiều cách. Dùng chiếc đũa chọc vào đất những lỗ tròn nho nhỏ, rồi thả từng hạt đậu xuống. Đeo cái cày vào lưng bò, hoặc dùng cái cày tay, mở từng đường đất thẳng, có người đi sau thảy những hạt đậu xuống thật đều tay. Rồi lại cày thêm một đường, phần mở rãnh mới, phần lấp đường cày trước để bọc lấy những hạt đậu. Bây giờ, người ta sáng chế ra cái máy trỉa đậu: nó biết mở đất, biết gieo hạt, rồi biết lật đất lấp hạt đậu đi. Ba đã khen chiếc máy trỉa đậu “quá hay” được bốn mùa đậu phộng. Ba nói, hạt đậu trỉa đũa không tốt bằng hạt đậu dưới đường cày… Ừ, hạt đậu cũng như con người…
Tôi không nhận ra ba đã già. Mùa đông, ba vẫn cong lưng đẩy chiếc máy trỉa đậu trên những thửa đất mỡ màng vừa được phay lên tơi xốp. Mùa xuân, ba vẫn cột chiếc võng giữa hai cây bạch đàn, canh chừng tắt – bật những chiếc béc tưới trên đám đậu mới mọc xanh rì. Mùa hè, dưới cái nắng cháy thịt cháy da, ba vẫn chất lên và bỏ xuống những bó đậu tươi vừa nhổ. Hạt đậu còn dính đất mịn, bám đầy trên đầu cổ, tóc tai ba. Mùa thu mát trời, mưa vừa xuống, ba vẫn gồng hai bả vai, chặt những hom khoai mì đem vùi xuống đất mềm…
Xóm làng tôi sống bám vào đất đai, mùa vụ. Từng mùa, từng mùa qua, từ ngày nhỏ xíu mong mùa đậu phộng qua nhanh chỉ để những thửa đất rảnh rang cho dài thêm sải chân chạy thả diều, cho đến khi háo hức đeo lên vai chiếc ba lô đầy niềm mơ ước để đi học đại học xa nhà, tôi vẫn chẳng nhận ra ba đã già đi…
Tôi không nhận ra ba đã già, cho đến mùa xuân năm rồi trở về từ thành phố, ba đến đón tôi. Và tôi ngồi sau xe, chợt thấy những sợi tóc bạc lòe xòe ẩn hiện sau chiếc mũ sờn ba đội. Và khi trở về căn nhà nhỏ, khi ba dùng bàn tay chi chít vết đồi mồi cởi mũ, tôi mới giật mình: hơn nửa mái đầu của ba đã bạc phơ…
Tôi không nhận ra ba đã già, cho đến khi ngồi với ông, một sớm. Ba bắt đầu uống trà vào sáng sớm, giống như ông nội khi còn. Hớp một ngụm trà và nhìn lên, tôi thấy làn hơi trong cái ly bông của ba bay lên, đậu vào nếp mắt ông nhăn nheo. Làn hơi quẩn quanh nơi những sợi tóc đen còn lại…
Tôi bỗng nhớ những buổi sớm xa xưa, tôi còn được ngồi nhìn ông nội uống trà sáng sớm. Ngày ấy, nước từ giếng xách lên, nội quen đun một ấm rồi rót vào bình thủy, dành pha trà, pha mì, hay uống ấm. Trong cái giếng nước mát lành từ hạ sang đông khi đó, vẫn còn in bóng hai ba con cá trê to. Ở quê tôi, người ta có thói quen thả vài con cá trê đồng nuôi dưới giếng. Chúng dọn sạch rêu rong, thảnh thơi bơi vui mắt mỗi trưa tròn bóng, khi ánh mặt trời lọt thẳng xuống miệng giếng nho nhỏ. Nội uống loại trà rẻ nhất, loại thường đựng trong túi bóng trong suốt, in ấn chữ nghĩa qua loa. Trẻ con như tôi tò mò nhấp thử một ngụm, thấy đắng điếng người. Giờ tôi không còn là trẻ con, tôi uống trà thấy cái đắng là đáng để sau nghe ngọt. Mà ba bây giờ, buồn thay, đã ngồi uống trà trong một phần dáng vẻ và hình hài của nội rồi. Chuyện của ngày hè năm đó, ông nội vục thật sâu gàu nước xuống giếng, lựa phần nước mát nhất cho tôi rửa mặt, đã là chuyện cũ mèm…
Tôi không nhận ra ba đã già, cho đến khi tự tay mua cho ba một chiếc kính lão. Ba dặn đi dặn lại: 1.25 độ viễn thị, loại rẻ thôi nhé, gọng tối màu. Hôm ấy giáp Tết, Bình Định có mưa bay. Tiệm kính mắt đối diện chợ huyện, người ra kẻ vào tấp nập. Người bán đương nhiên không biết tôi, nhưng anh đã nhận ra ba trong tấm ảnh màn hình khóa. Thấy tôi lúng túng, anh tự tay lựa cho ba chiếc kính, mà sau đó ba rất ưng. Hóa ra, một chuyện giản đơn như thế, còn có người hiểu ba hơn cả tôi nữa. Và hóa ra, ba đã là khách quen của một tiệm bán kính lão từ lâu lắm, vậy mà tôi chẳng nhận ra ba đã già rồi.
Tôi không nhận ra ba đã già, cho đến một chiều nọ, ông gọi tôi. Một chiều thành phố chạng vạng rực đỏ hoàng hôn, một chiều quê nhà mưa phùn không dứt. Ông đeo kính lão, tóc bạc, và những nếp nhăn trên đôi mắt buồn kỳ lạ. Tôi bỗng nhận ra, ba bắt đầu có cái nỗi cô đơn của một người già, như mọi người già sẽ cô đơn trong một buổi chiều mưa. Ba kể tôi nghe những chuyện ở nhà: con mèo mướp béo sắp đẻ, thằng mướp hai màu đi đánh nhau ở đâu về, mắt mũi sưng phù… Và ba hỏi, “lễ có về không”… Tôi thèm trở về, nhưng cũng bịn rịn đôi mắt đỏ hoe của ba mỗi bận đưa tôi ra bến xe vào thành phố. Ôi, ba nhớ tôi và thương tôi như thế, và ba cô đơn như thế, vậy mà tôi vô tâm, tôi chẳng nhận ra ba đã già đi…
Tôi đã không nhận ra ba cô đơn lắm, cho tới cũng Tết năm nay. Sáng sớm mồng Một, ba cùng tôi đi thăm mộ nội. Rồi ba trở về, ngồi trước bình trà còn ấm, lại vừa uống, vừa nhắc về những ngày Tết nội còn. Ôi, ba tôi cô đơn biết mấy… Những mùa xa xôi trước, hẳn ba còn không biết thế nào là cô đơn. Hẳn bắt đầu từ một chiều nắng đỏ, ba chở mấy chị em tôi, vẫn còn là những đứa trẻ con, trên chiếc bửng xe cày. Mấy cha con lạch cạch qua con đường sỏi. Xe chất đầy những gốc bạch đàn khô mục. Đó là một tập tục quê nhà, đốt một đống lửa lớn để sưởi ấm nơi mộ người đã khuất. Bốn cha con loay hoay mãi mới nhóm cháy củi, lửa lập bập cháy lên, khói bảng lảng cay nhòe. Rồi ba và lũ chúng tôi cứ thế nhìn mãi, nhìn mãi vào gò đất vun cao, thấy cả người hẫng hụt, thiếu thốn như đánh rơi mất một điều gì. Ba của tôi đã mất đi ba của ông rồi. Tôi ngồi nhẩm đếm, rồi giật mình nhận ra, tôi đã bao nhiêu, và ba đã bao nhiêu tuổi rồi. Giờ thì tôi nhận ra ba đã già rồi, nên tôi sợ mất đi ông…
Ba là hạt đậu trỉa bằng chiếc đũa. Cái nghèo đã bó đời ông chặt lại, nên sau này, ông còng lưng trên ruộng đất quê nhà, đổi lấy chị em tôi, những dây đậu phộng từ đường cày rộng thoáng. Mà phải là loại được trỉa bằng máy tốt, đường cày rộng rãi, làm hạt đậu bóng tròn không xây xước. Bốn mùa qua, lại bốn mùa qua, tôi đã lớn lên sự bảo bọc an lành, thành ra tôi vô tâm. Ba đã già rồi, tôi đã lớn rồi. Những trăn trở của tôi, ba không còn giúp tôi được nữa. Ba chỉ có thể gọi các con của ba trong một tối, một chiều cô đơn nào đó, kể cho chúng tôi nghe: còn một tháng nữa là nhà tôi thu đậu phộng, dừa ngoài vườn nay đã hái bán được rồi… Tôi nghe trong giọng nói của ba là bơ vơ, là mong chờ, là nhung nhớ. Tôi tự dưng muốn vòng tay ôm lấy và bảo vệ ba, dù là trước một điều gì…
THỤY HÂN
