(VNGL – Chân dung văn nghệ sĩ). Sau tám năm không in sách, nhà thơ Ngô Thanh Vân trở lại với “Vân không” (NXB Hội Nhà văn, 2025), một tập thơ mang tinh thần “tự tại như mây”. Chị viết truyện ngắn và tản văn song vẫn xem thơ như miền trú ngụ sâu thẳm nhất của tâm hồn.
– Điều gì đã khiến chị trở lại với thơ vào thời điểm này?
+ Tôi đến với văn chương bắt đầu bằng thơ nên việc quay lại xuất bản thơ cũng là điều bình thường. Thời gian qua, tôi chọn viết văn, chủ yếu là tản văn để kịp thời lưu dấu những chi tiết, hình ảnh nhỏ nhặt đến cảm xúc của mình đối với mảnh đất Tây Nguyên nơi tôi sinh ra, lớn lên và hơn hai mươi năm mưu sinh bởi có những điều thơ không thể truyền tải hết được. Tôi chỉ dừng việc xuất bản thơ khá lâu là để chờ đợi sự “mới” hơn so với những tập trước. Khi tôi đủ chín ở tuổi đời lẫn tuổi nghề, sự trở lại là một cách đánh dấu sự trưởng thành, tôi nghĩ quãng này, tôi đã trưởng thành.
– Tám năm ấy, như chị từng chia sẻ, là quãng thời gian đầy biến động trong đời sống cá nhân. Có phải chính những trải nghiệm đó đã định hình tinh thần “tự tại như mây” trong “Vân không”?
+ Với tôi, đó là khoảng thời gian luyện mình để trở nên cứng cỏi và bản lĩnh hơn. Có lẽ, chính những thăng trầm của cuộc sống, cách lựa chọn đối diện để vượt qua từ đó cho tôi cách nhìn, cách nghĩ, cách đối đãi với cuộc sống nhẹ nhàng hơn. Bạn sẽ ít nhiều nhận ra điều này trong tập thơ mới của tôi.
– 5 tập thơ từ “Qua miền nhớ” đến “Vân không”, trong hành trình xuất bản thơ của mình, đâu là tập thơ mà chị thích?
+ Tôi vẫn thích tập Mười hai tháng Sáu nhất. Vì có sự cách tân so với tôi trước đó. Là những thể nghiệm không ngần ngại. Đó là tuổi trẻ với nhiều cái “dám” hơn là do dự. Còn Vân không, là một sự lắng lại với chính mình. Là một cách thể hiện những trải nghiệm của mình một cách có ý thức và là cách nhìn của người đã thấm chữ “ngộ” trong cuộc sống.
– Có nhà phê bình nhận xét Vân không là tập thơ “bình lặng sau dằn vặt”, chị nhìn nhận điều này như thế nào?
+ Nhận xét đó đúng. Để có được sự bình lặng đó là một quá trình đấu tranh nội tâm. Và tôi khá mệt mỏi trong quá trình đi tìm sự bình lặng cho mình sau những dằn vặt. Bởi đã trải nghiệm và tìm ra cách nhìn tích cực trong cuộc sống, nên trong thơ, tinh thần ấy được hiện lên rõ nét. Tôi từ cảm xúc mình để viết. Dựa vào cảm nhận của mình với cuộc sống để thế thân cho những mảng tâm trạng khác của những người xung quanh, nhất là đối với những phụ nữ quanh mình. Đó là một sự giao thoa cảm xúc, là một cách chan hòa giữa cái tôi và cái ta.
– Trong số những thể loại chị từng thử sức (thơ, truyện ngắn, tản văn), đâu là nơi chị cảm thấy mình “sống thật” nhất?
+ Phải chia sẻ thành thật rằng, tôi đến với thơ đầu tiên, thơ như mối tình đầu vậy. Nơi đó, tôi được là chính mình với đầy đủ sự tự tin, tình yêu kể cả niềm kiêu hãnh.
– Với chị, “viết” và “sống”, cái nào khó hơn? Và liệu có khi nào chị cảm thấy mỏi mệt với chính hành trình chữ nghĩa của mình?
+ Cả hai đều khó như nhau. Nhưng, mỏi mệt với hành trình sống thì có, với hành trình chữ nghĩa thì chưa. Bởi trước giờ tôi chưa bao giờ viết vì áp lực nào ngoài tình yêu của mình đối với câu chữ. Còn sau này thì chưa biết, bởi trước mắt tôi hiện nay làm những dự định mới vì sự thay đổi công việc sau sáp nhập. Áp lực mưu sinh cũng khiến cho việc viết cũng là một trong những lựa chọn. Nhưng chắc chắn một điều, những gì tôi viết ra, nó là gan ruột của mình dẫu có đứng trước nhiều áp lực.
– Chị từng có “Miền sương tản phố”, “Vân môi say phố” và sắp tới là “Nồng nẫu Bazan”. Có thể xem đây là “bộ ba phố núi”? Chị có ý định khép lại chuỗi tác phẩm ấy bằng một tập thơ về Pleiku không?
+ Ý tưởng viết và xuất bản cho mảnh đất Tây Nguyên ba tác phẩm có và đã thực hiện. Đó là vì tôi muốn trả ơn, tri ân mảnh đất tuy không phải là quê hương mà lại chính là quê hương của mình. Tôi đã xuất bản hai quyển tản văn viết về phố núi. Và quyển tiếp theo tôi chọn thơ như một sự công bằng cho câu chữ của mình. Có nhiều dự định, để lần lượt thực hiện những dự định ấy cần có thời gian. Vì vậy, tập thơ Nồng nẫu Bazan là tập thơ thứ ba trong dự án quà cho phố. Để sau này, tôi tạm dừng lại chủ đề này, để trải nghiệm và phám phá vùng đất Gia Lai mới. Tạm dừng chứ không phải là khép lại, bởi tình yêu của tôi dành cho Tây Nguyên vẫn còn rất nồng nàn.
– Đâu là những ám ảnh hoặc mạch cảm xúc chủ đạo mà chị vẫn còn muốn tiếp tục khai thác trong chặng viết tới?
+ Bởi là phụ nữ nên tôi “thương” thân phận phụ nữ trong cuộc đời. Vì thế, có lẽ phụ nữ luôn là điều ám ảnh tôi trong từng trang viết. Tôi cũng trân trọng cảm xúc của chính mình, nên những lời thơ câu văn vẫn sẽ là cảm xúc chân thật của riêng tôi. Nhưng trong chặng đường mới, nơi tôi sẽ đến hẳn là một miền đất mới nhiều hứng khởi. Và vì “sông không hiểu nổi mình/ sóng tìm ra tận bể” theo tinh thần của Xuân Quỳnh, tôi sẽ viết về những trải nghiệm mới của mình cho vùng đất tôi sẽ đến trong tương lai bằng chính tình yêu văn chương của mình. Thành công hay thất bại không phải là điều khiến tôi suy tính trăn trở. Tôi chỉ muốn được là chính mình, như một đám mây, tự do nhởn nhơ, thư thả khám phá đón nhận những biến động của cuộc đời rồi lặng lẽ viết thành thơ.
– Cám ơn chị về cuộc trò chuyện này.
VÂN PHI (thực hiện)
