(VNGL – Đọc sách).
(Đọc Bóng ngày qua của nhà thơ Phạm Văn Phương, NXB Hội Nhà văn, 2025).
Những năm gần đây, nhà thơ Phạm Văn Phương viết nhiều và đều đặn hơn. Ông liên tục ra mắt bạn đọc những tập thơ được ấp ủ từ những lần “viết nhật ký bằng câu chữ”: Rồi xa xôi người (2023), Với nghìn trùng (2024), và gần nhất là Bóng ngày qua (2025), tất cả đều do NXB Hội Nhà văn ấn hành. Mỗi tập như một đoạn đời lặng lẽ được ghi lại trong những trang giấy, nơi ông lưu dấu những cảm xúc chợt đến, chợt đi, nhưng day dứt mãi.
Ông từng nói: “Tôi viết thơ như viết nhật ký, cốt để lưu giữ chút gì ấy cho mình”. Và đúng như thế, thơ ông không cầu kỳ, không trau chuốt hình ảnh để làm duyên, mà là sự bật lên tự nhiên của cảm xúc. Tập thơ mới nhất của ông vừa được xuất bản neo giữ bạn đọc từ những điều mộc mạc, chân thành và giàu tình thân như thế. Điều đó giống hệt con người ông ngoài đời: chan hòa, hiền lành, thương mến bạn bè và quê nhà như một lẽ tự nhiên.
Năm ngoái, trong một buổi hàn huyên, ông bảo tôi: “Thơ đến với tôi lặng lẽ, trong thoáng chốc. Tôi viết nhanh như sợ mình quên đi những gì vừa diễn ra, những rung động vừa được thắp lên. Tôi còn gần ba trăm bài thơ nằm trên bản thảo. Tôi đang lọc ra để năm sau in tiếp một tập nữa. Trước là cho mình, nhìn lại những trang nhật ký của mình; sau như món quà kỷ niệm dành cho bè bạn thân thương”. Năm nay, như lời thổ lộ, ông ra tập thơ mới, và trong lời đề từ, ông viết: “Người xưa nào biết về đâu/ Mình nương tiếng bạn, tìm màu ban sơ”. “Tìm màu ban sơ” có lẽ là hành trình thơ của Phạm Văn Phương, tựa lưng vào ký ức, để gõ lên trang giấy những sẻ chia thấm thía nhất. Lẽ vậy, Bóng ngày qua bàng bạc những hoài niệm, bảng lảng sương mờ thời gian. Ở đó, hình ảnh cỏ xuất hiện nhiều lần như một ám tượng của tuổi trẻ, của sự xanh non, của chân quê:
(mùa).
Cũng qua hình ảnh cỏ, ta bắt gặp nỗi nhớ quê, nhớ bạn âm ỉ trong từng con chữ:
(Thức giấc, lại nhớ Thanh Thảo).
Trong Bóng ngày qua, quê hương hiện lên như một dòng suối chảy mãi trong tâm hồn thi sĩ. Những thân gần người thân, dòng sông quê, mùi rơm rạ, tiếng nhái kêu, cơn mưa đầu mùa, khí trời trong trẻo của những ngày “lòng chưa biết buồn”… tất cả ủ ngấu trong giấc mộng thi nhân:
(quê xưa).
Trong cái giản dị của thơ ông, có sự da diết của một người sợ đánh mất những gì đã từng là mình. Có buồn nhưng buồn hiền; có sự trôi chảy nhưng không hề tuyệt vọng. Và đôi khi, nỗi buồn ấy bật lên trong những câu thơ tưởng như tình cờ, song lại mang sức nặng của chiêm nghiệm và lãng mạn thi nhân: “mắt em cỏ dại hồ đầy/ mùa xuân đã chết từ ngày vắng xa” (mắt em); thấm thía nỗi mong manh của kiếp người: “tàn đông trời cứ lạnh dần/ tóc ta xanh chỉ một lần rồi thôi” (lạnh). Ông ý thức về sự trôi chảy của thời gian: “dòng đời trôi mãi về đâu/ mới thôi mà trắng một màu khói sương…” (thức giấc), nhưng lòng luôn giữ những điều đẹp đẽ nhất:
(mưa đêm).
Thơ Phạm Văn Phương không cầu kỳ kỹ thuật. Chúng chân thật đến mức có thể bắt gặp ở đó hơi thở của một người đàn ông luôn sống với ký ức, trung thực với cảm xúc của chính mình.
Ai thân với Phạm Văn Phương đều biết: ông sống nặng tình. Bạn bè đối với ông là một phần đời không thể tách rời. Bởi thế, mỗi cuộc chia xa lại chạm vào ông một vết lặng. Có người từng đùa: “Ai ‘đi’ là anh Phương lại có thơ”. Ông chỉ cười xòa, và vẫn viết, như một cách thắp lên lời tiễn biệt dịu dàng nhất. Như nhiều năm trước đây, khi nhà thơ Yến Lan mất, ông viết Rằm vắng, một bài thơ giản dị mà đầy thương cảm:
Ông lặng về bến cũ một mình thôi.
Phạm Văn Phương thủy chung với những gì đã từng gắn bó. Và cũng từ cái tình ấy, thơ ông gần gũi với người đọc, vì ai cũng có những cuộc chia tay, những bóng dáng đã hóa thành “bóng ngày qua” trong đời mình. Trong tập thơ này, ông có nhiều bài viết về bè bạn, người thân thuộc, thậm chí ông mộc mạc gọi tên với tha thiết nhớ về: Thương nhớ thầy Phạm Cảnh, Nhớ em Nguyễn Mai Thanh, Gửi Phạm Hương, Nhớ Nguyễn Thường Kham… Mỗi bài thơ, đều sâu nặng ký ức và nỗi luyến thương. Ngay trong bài thơ cùng tên tập, ông viết:
trong ánh vàng mãi trôi…
Đó không phải nỗi buồn bi lụy, mà là cái bâng khuâng của người đã đi qua nửa cuộc đời, hiểu rằng giữ được ký ức cũng là giữ được chính mình.
Trong căn nhà cũ ở An Nhơn, ngày ngày Phạm Văn Phương vẫn miệt mài viết. Những cuộc gặp gỡ, những lần chia xa, những buổi chiều nhớ bạn, hay phút chạnh lòng khi nhìn mưa xuống, cơn bão đi qua… tất cả đều hóa thành thơ. Thơ ông có khi thô mộc, nhưng ấm áp bởi cái tình đôn hậu. Ông chắt chiu từng kỷ niệm, viết để tự “giữ mình”, và để tặng đời chút lòng chân thật. Thật vậy, sức mạnh của thơ Phạm Văn Phương không nằm ở những kỹ xảo ngôn từ, mà ở cái tình, thấm sâu trong những gửi gắm lòng mình.
ĐỨC LINH
